دستبند چیست؟

دَستبَند نوعی وسیلهٔ تزئینی است که انسان‌ها بر گِرد مچ دست خود می‌بندند. دستبند ممکن است از جنس فلز، چرم، پارچه یا پلاستیک ساخته شود. گاهی در ساخت آن‌ها از چوب، سنگ و صدف نیز استفاده می‌شود. از دستبندها گاه برای مقاصد پزشکی یا شناسایی نیز استفاده می‌شود مانند دستبند آلرژی در بیمارستان‌ها.

دستبندها از کجا امدند؟

اینکه دست بند ها از چه زمانی به میان آمدند مسأله‌ای مورد بحث است و در مورد آن مجموعه ای از فرضیات و گمان زنی ها وجود دارد. طبق نظر باستان‌شناسان، مصریان باستان حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد دستبند استفاده می کردند. در سال ۱۹۹۵ در ترکیه دستبندی به اسم اُبسیدین پیدا شد که مربوط به ۷۵۰۰ سال قبل از میلاد بود. پژوهشهای بدست آمده این موضوع را بیان میکرد که دستبند پیدا شده اولین نمونه تولید شده نبوده است و نمونه های دیگری هم پیش از آن وجود داشته. این نمونه های با قدمت بیشتر به نحو قابل ملاحظه‌ای موجب تکامل طراحی و افزایش کیفیت نمونه بدست آمده شده بودند.
کارشناسان روسی در سال ۲۰۰۸، به شواهد جدیدتری دست یافتند که تاریخ پیدایش دستبند را به دوره های بسیار قدیمی تر بشری می رساند. باستان شناسان روسی در سیبری در حال جستجوی غار دنیسفا بودند که ناگهان به مجموعه ای از زیورآلات برخورد می کنند. در این مجموعه تاریخی یک دستبند نیز قرار داشت. با آزمایشات کربن(برای تشخیص سن کشفیات) قدمت را اندازه گیری کردند چیزی حدود به ۴۰۰۰۰ سال پیش تخمین زده شد، محققان با تعجب اذعان داشتند که یافته های آن ها از تاریخ زیسته انسان سال ها پیشتر بوده است.
دستبند (bracelet) از عبارت یونانی برشیل به معنای (متعلق به دست و بازو) گرفته شده است. از همان زمان مانند اکنون دستبندها از تلفیق مجموعه موادگوناگونی ساخته می شدند. این مواد در زمانهای قدیم شامل چرم، دانه برنج و یا فلزات با قابلیت ذوب مناسب، پارچه های پوستی و … بوده است. امروزه به این مواد پلاستیک هم افزوده می شود. در مراحل بعد حلقه دستبند بیشتر با مواد دیگری مثل سنگ های قیمتی، مروارید ، جواهرات، چوب، صدف، بلور کانیهای تزئینی آراسته می شدند. به این علت میتوان گفت که در همان دوران قدیم هم ارزش دستبندها بسته به کیفیت ، سبک و کاربرد آن ها ثابت نبوده است.

دستبندها چرا بوجود امدند؟

برای دلیل ایجاد دستبند باید بدانیم که گروه های قبیله ای و قومی مختلف دست بند ها را عموماً به مناسبتهای آئینی مختلفی بدست می کردند. مصریان دستبند را از لوازمی مثل سنگ، چوب و استخوان، می تراشیده اند و از آن ها در ارتباط با تمایلات روحانی و مذهبی خود استفاده میکرده‌اند. مصریان دستبند معروفی داشته اند که با طرح نوعی سوسک و با سنگ عقیق درست می شده است این دستبند بر اساس یافته‌های موسسه نشنال جئوگرافی یکی از متداولترین نمادهای مصر باستان بشمار می رفت و مصریان از آن بعنوان نوعی طلسم یا مهره استفاده می کردند. در واقع نماد مقدس این حشره تجدید حیات و تولد دوباره را نمایان میکرد. به این دلیل دستبندهای تراشیده شده ای که طرح این سوسک را داشتند بعنوان زینت به زنان باردار داده میشد. همچنین این دستبند برای احیا در دنیای پس از مرگ، در مومیایی اجساد نیز گنجانده می شد.
در بلغارستان در دوران کهن، سنتی به نام آئین مارتینتسا (Martenitsa) وجود داشته است. کسی که می خواست آئین مارتینتسا را اجرا کند می بایست یک روبان قرمز و سفید را به دور مچ دست خود به شکل یک دستبند ببندد تا بدین ترتیب بآبا مارتا (Baba Marta) از او خشنود گردد. این شخصیت اسطوره ای کسی بوده که با خود پایان فصل سرد و شروع بهار را نوید می داد. در یونان باستان سنتی مشابه آن وجود داشت. یونانیان در این رسم قدیمی دستبندی از رشته های قرمز و سفید می بافتند که آن را تا پایان فصل تابستان بدست گره میزدند. به این دستبند مارتیس (Martis) گفته می شد و بدین علت آن را بدست می انداختند که از پوستشان در برابر آفتاب شدید محافظت کند.
در آمریکای لاتین دستبندی از جنس طلا وجود داشته که با پلاکی از مرجان قرمز یا سیاه و شبیه به یک مشت گره کرده ساخته می شده است. این دستبند همراه خود طلسمی را به همراه داشت که فرد را از «چشم زخم» یا همان تماس شیطان محفوظ نگاه می داشت. همه می دانیم که پدیده چشم زخم ناشی از نگاه شدیداً تحسین آمیز یا بلعکس حسادت آلود افراد ناشی می شود. زنان آمریکای لاتین در موارد متعدد به همین علت دستبند آزباچی را به نوزادان خود می پوشاندند تا از آن ها در برابر حوادث شوم محافظت کنند.
در فرهنگ چینی، دستبندهای در هم تنیده ریز بافت که از سنگ یشم ساخته می شدند برای مدت زمان بیش از چهار هزار سال وجود داشته اند. والدین چینی به فرزندان خود دستبند سنگ یشم کادو می دادند؛ آن ها بر این باور بودند که عنصر یشم از فرزندانشان محافظت خواهد کرد. بین چینی ها این عقیده مرسوم بوده که سنگ یشم از نوعی خواص درمانی ویژه برخوردار است. خواص درمانی یشم می توانست در درمان بیماریهای مربوط به کبد و تسکین دستگاه کلیوی موثر باشد. چینی ها معتقد بودند که دستبند یشم به آن ها این توانایی را می دهد تا با ارواحی که در زمین بطور آزاد گشت و گذار می کنند ارتباط برقرار کنند و بدین وسیله از زندگان یا مردگان آنها محفاظت کنند.
چینی ها برای دستبند طلا ارزشِ زیادی قائل بودند و طرحهای پرجزئیات و پیچیده از موجودات طبیعی، اسطوره ای و حیوانی بر طلا حکاکی می کردند. النگوی طلا در میان انواع دستبند، سبکی متداول و مد روز بحساب می آمد که از این نظر چینی ها را به مردم هند شبیه بودند. در کشور هند دستبند طلا بسیار متداول بود. در برخی مناطق هند نوع و تعداد النگوهایی که یک زن به دست داشت وضعیت تأهل آن شخص را مشخص می کرد.

دستبند ها امروزه در چه جایگاهی قرار دارند؟

با توجه به تولید فراوان و امکان فراهم آوردن هر چه بیشتر جواهرآلات مد روز طی قرن بیستم ، تنوع مدلهای دستبند نیز بیش از قبل در دسترس مردم قرار گرفت. طرح های شلوغ و پر تصنع اواخر قرن نوزدهم جای خود را به طرحهای ساده و واضح داد. در دهه سی میلادی طراحان زیورآلات موادی همچون پلاستیک و باکالیت را به بقیه مواد مرسوم در تهیه زیورآلات اضافه کردند. در دهه پنجاه میلادی زنان دستبندهای خیره کننده برنجی که با روکش نقره آبکاری شده یا طلا تمام عیار بودند را به دست انداختند.
از اوایل دهه هفتاد میلادی تا پایان آن، زنجیرهای بسیار ظریف ، النگوهای بسیار نازک، دستبندهای ضخیم، حلقه های طره ای پولک و یا منجوق دوزی شده ترند شده بودند. در طی سالها سبک خاصی از دستبند برای مردان نیز بوجود آمد.
در طراحی های مد امروز از الماس یا سنگهای قیمتی در تزئین انواع زیورآلات و دستبند استفاده میشود . امروزه دستبندهای ساده ای در میان نسل جوان وجود دارد که نمایانگر مسائل اجتماعی می باشند و بسیار متداول و مرسوم شده‌اند. بطور مثال دستبندی که برای کمک به افراد سرطانی در مراکز خیریه برای تهیه کمک هزینه‌های درمانی افراد نیازمند تدارک دیده شده است نماینده بسیار پرکاربردی از این گروه دستبندها هستند.